 | Historia
Farby olejne w różnych formach weszły do użycia w czternastym wieku. Wzrost ich popularności i rozwój malarstwa olejnego datuje się z kolei na wiek XV. Wcześniej, przed ich pojawieniem się, artyści sięgali najczęściej po medium temperowe złożone ze zmieszanego pigmentu i jajka. Farby olejne z czasem wyparły temperę, a przyczyniły się do tego ich dużo doskonalsze właściwości: niesłychana wszechstronność i elastyczność, bogactwo koloru, subtelność wyrazu, a także dłuższy czas schnięcia, co pozwalało malarzom mieszać ze sobą farby i poprawiać je z większą precyzją. Łagodne, nienagannie wymodelowane formy charakterystyczne dla sztuki renesansu prawdopodobnie nie byłyby możliwe do uzyskania bez użycia farb olejnych i wykorzystania ich artystycznego potencjału.. Początkowo, przygotowywaniem i wytwarzaniem farb olejnych zajmowali się w studio malarskim praktykujący tam uczniowie. Pod koniec XIX-wieku zaczęły pojawiać się w Europie pracownie farb, oferujące media poddane już wstępnej obróbce, m.in. wstępnie utarte. O ile farby olejne przechodziły w historii różne etapy rozwoju i udoskonalania, to jednak nie ulega wątpliwości, że produkty oferowane malarzom dzisiaj w znacznym stopniu przewyższają jakościowo te, które były dostępne wieki, pokolenia, czy nawet dziesięciolecia temu. Dlaczego? Nowe, bardziej trwałe materiały, zaawansowane technologicznie procesy wytwórcze, a także gromadzona przez lata wiedza fachowa i doświadczenie producentów dały w efekcie farby, których jakość jest w stanie sprostać nawet najbardziej wyszukanym potrzebom dzisiejszych artystów malarzy.
Składniki
Obecnie tradycyjne farby olejne otrzymywane są zasadniczo w efekcie takich samych procesów wytwórczych, jakie stosowano w XV wieku. Pigment miesza się z cieczą nośną w postaci oleju lnianego (pozyskiwanego z lnu) oraz czasami oleju szafranowego (który jest jaśniejszy i wolniej schnie). Zamiast ucierania każdej farby ręcznie przy użyciu płyty kamiennej (marmurowej) lub szklanej i szklanego tłuczka, farby najwyższej jakości uzyskuje się dzisiaj przy wykorzystaniu różnych technologicznych metod ucierania. W zależności od indywidualnego charakteru poszczególnych pigmentów i ich właściwości podejmuje się decyzję co do długości ucierania (liczby przebiegów w mieszalniku z potrójnym młynkiem walcowym), ilości użytego oleju, a także jego rodzaju.
Charakterystyka farb olejnych
Najdoskonalsze farby olejne cechuje:
Głębia koloru - efekt głębi zapewni odpowiednie zmieszanie oleju lnianego z wysoką koncentracją pigmentu. Taki zabieg przełoży się w konsekwencji na siłę barwiącą farby, jej zdolność łączenia się z innymi farbami oraz możliwość wykorzystania w pełni przezroczystości i siły krycia każdego pigmentu. Dodatkowo, właściwości refrakcyjne oleju (sposób załamywania się światła przenikającego przez ciecz nośną) dadzą w konsekwencji bogactwo odcieni, głębię i świeżość na podobieństwo szlachetnego kamienia - parametry nieporównywalne z żadnym innym medium.
Wydłużony czas obróbki - w zależności od rodzaju pigmentu, oleje charakteryzują się czasem schnięcia w przedziale od 2 do 12 dni. Daje to artyście możliwość dłuższego czasu mieszania farb, modelowania i poprawiania pracy malarskiej. Różnice w czasie schnięcia wynikają z różnych reakcji chemicznych w procesie ucierania poszczególnych pigmentów z olejem.
Stabilność i trwałość w tubce - właściwie przeprowadzony proces ucierania zapewnia pozostawanie farby w tubce w stanie niezmienionym przez bardzo długi czas. Farby utarte z mniejszą starannoœcią wykazują tendencję do rozwarstwiania się, przy czym olej gromadzi się u góry tubki, pozostawiając treść pigmentu na jej dole. Oprócz oczywistej niewygody dla artysty spowodowanej tego rodzaju reakcją, rozwarstwienie może doprowadzić również do sytuacji, w której farba z uwagi na niedostateczną ilość oleju nie będzie w stanie wiązać się z podłożem.
Trwałość i stabilność na powierzchni malarskiej - najwyższej klasy farby olejne stanowią idealne połączenie pigmentu i spoiwa, co pozwala olejowi wysychać w sposób tworzący stabilną, jednolitą powłokę, która w odpowiednich warunkach jest w stanie przetrwać wiele lat.
Kilka słów na temat schnięcia farby i stabilności powłoki barwnej
W przypadku oleju lnianego proces schnięcia wywołany jest utlenianiem, procesem chemicznym, który zachodzi w momencie, kiedy znajdujący się w powietrzu tlen łączy się z oleistą powłoką farby. Krótko mówiąc, farby olejne schną w długim i powolnym procesie „oddychania”. Mechanizm schnięcia zaczyna się w momencie, kiedy tlen wiąże się z molekułą oleju, dając początek reakcji, która przekształca zasadniczo linearną strukturę płynnego oleju w twardą, trójwymiarową strukturę krystaliczną. Odpowiednio nałożona powłoka olejna może być bardzo stabilna i trwała. Jednakże wszystko, co może kolidować z procesem schnięcia, czy też polimeryzacji – w wyniku zbytniego rozrzedzenia farby, czy też użycia niewystarczająco oczyszczonych rozpuszczalników – może w konsekwencji dać powłokę barwną, która w mniejszym stopniu będzie w stanie przeciwstawić się niszczącemu działaniu czasu. W dalszej części umieszczone zostały informacje na temat wykorzystania farb olejnych w sposób, który zapewni największą możliwą trwałość. Zasadniczo przyjmuje się jednak, że w celu uzyskania trwałej powłoki barwnej należy przestrzegać czterech podstawowych zasad konwencjonalnego malarstwa olejnego:
Unikać dodawania zbyt dużej ilości rozpuszczalnika do mieszanki farby - nadmierna ilość rozpuszczalnika rozrzedza chemiczną strukturę farby, nie dopuszczając do wiązania się farby z powierzchnią malarską i tworzenia powłoki strukturalnej.
Zawsze używać oczyszczonych rozpuszczalników wysokiej jakości - rozpuszczalniki własnego wyrobu, czy też takie, które nie zostały odpowiednio oczyszczone zawierają zanieczyszczenia, które niekorzystnie będą wpływać na formowanie się strukturalnej powłoki barwnej.
Nie używać starej, czy też utlenionej już terpentyny - aby zapewnić świeżość terpentyny i jej przydatność w studio malarskim, zawsze powinna być ona przechowywana w hermetycznie zamkniętych butelkach, w ciemnym miejscu. Terpentyna, która uległa utlenieniu pozostawia lepki osad, który może uniemożliwiać farbie schnięcie.
Przestrzegaæ zasad „tłuste na chudym” i „grube na cienkim” - techniki te zapewniają większą sprążystość nakładanym kolejno warstwom farby, co w efekcie zapewnia ich mniejszą podatność na pękanie.
|
|
