Podobnie jak wszystkie ciała białkowe, klej należy do grupy ciał wielkocząsteczkowych.
Składa się głównie z kolagenu albo z grupy albuminów.
Rodzaje kolagenu:
- osseina,
- chondrion,
- glutyna.
Klej zwierzęcy (stolarski) otrzymywany jest z wywaru kości i skór.Składa się on z glutyny (której więcej jest w kleju skórnym)i chondryny (więcej w kostnym).
Obydwa te składniki są ciałami białkowymi, ulegającymi podczas gotowania ścięciu.
W skład kleju wchodzą związki azotowe i siarkowe, dlatego też klejzwierzęcy ma skłonność do zagniwania. Należy dodawać do niegosubstancje konserwujące.
Klej zwierzęcy używany jest przede wszystkim w technice klejowej albo do zapraw.
Przed rozpuszczeniem klej zwierzęcy należy moczyć w wodzie przez 24 godziny.
Dobry gatunkowo klej pęcznieje i łatwo rozpuszcza się podczas podgrzewania w kąpieli wodnej.
Lepsze gatunki kleju dają roztwór klarowny i przejrzysty.
Kazeina
Należy do grupy złożonych związków białkowych. Jest głównym składnikiem mleka. Mleko krowie zawiera jej ok. 45%.
Kazeinę otrzymuje się z twarogu powstałego w temperaturze 60°C z mleka sztucznie zakwaszonego.
Do celów malarskich twaróg dający kazeinę musi powstać z mlekaodtłuszczonego i świeżego, nie zawierającego cukru mlecznego i bakterii.
Chcąc otrzymać twaróg nie zawierający wymienionych składników, należymleko zakwasić sztucznie kwasem octowym, azotowym lub siarkowym.
Twaróg przemywa się wodą i opracowuje alkaliami.
Chcąc wyeliminować z twarogu resztki tłuszczu i innych postronnychskładników, można po otrzymaniu kleju kazeinowego ponownie ściąć gokwasami w twaróg, a następnie znowu zamienić w klej kazeinowypowtarzając ten proces kilkakrotnie.
Na końcu przemywa się twaróg wodą i przecedza przez cienkie sito. Potem suszy się w temperaturze pokojowej.
Kazeina nie rozpuszcza się w wodzie ani zimnej, ani gorącej (jedyniepęcznieje). Rozpuszcza się tylko pod działaniem alkalii, dając silnyklej, zdolny emulgować olej i lakiery.
Po wyschnięciu silnie zmienia objętość i ma skłonności do pękania.
Roztwory kazeinowe otrzymane przy pomocy wapna po wyschnięciu są nierozpuszczalne w wodzie.
Roztwory kazeinowe nie wymagają specjalnych substancji konserwujących,ponieważ rozpuszczalniki kazeiny jednocześnie je konserwują.
Farby kazeinowe nie powinny zawierać więcej niż 10% kazeiny, gdyż inaczej pękają.
Kleje roślinne
Klej roślinny nie zawiera azotu ani siarki i dlatego jest odporny nazagniwanie. Nie posiada jednak tak dużej siły klejącej jak klejzwierzęcy.
Guma arabska
Jest produktem wydzielanym przez tropikalne akacje. Najlepszy gatunek pochodzi z akacji senegalskich (Kordofan Gummi).
Gatunek ten sprzedaje się w formie okrągłych bezbarwnych lub lekko zabarwionych na brązowo kawałków wielkości orzecha.
Rozpuszcza się w zimnej wodzie.
Gumę arabską wydziela się z roztworu przy pomocy spirytusu.
W celu otrzymania kleju na jedną część gumy arabskiej bierze się dwieczęści gorącej wody, w której ona się doskonale rozpuszcza.
Po upływie jednego dnia klej jest gotowy do użytku.
Przechowuje się przez długi czas bez środków konserwujących.
Dla dodania elastyczności do 100 części gumy arabskiej dodaje się 15 części gliceryny.
Klej wiśniowy
Otrzymywany z żywicy drzew wiśniowych,a także innych drzew liściastych.
Ciemniejszy od gumy arabskiej, lecz mocniejszy od niej i mniej kruchy.
Rozpuszcza się z trudem w zimnej wodzie.
Dekstryna
Otrzymuje się ją z krochmalu - kilka gatunków w kolorze od białego do brązowego.
Gatunki zabarwione lepiej się rozpuszczają w wodzie i są używane w akwareli.
Klej dekstrynowy jest kruchy.
Ciemne gatunki dekstryny odznaczają się higroskopijnością.
Tragant
Otrzymuje się ze strączkowych roślin rodziny Astragalus.
W zimnej wodzie tylko pęcznieje, rozpuszcza się w gorącej.
Daje bezbarwny klej średniej gęstości (3 ÷ 4%).
Krochmal
Najlepszy otrzymuje się z ryżu, zwykły z kartofli, a także z kasztana i pszenicy.
Chcąc otrzymać klej (klajster) bierze się na 1 część krochmalu
8 ÷ 10 części wody.
Mieszaninę stawia się na ogniu i mieszając, grzeje się aż do wrzenia.
Dla elastyczności można dodać gliceryny.
Klajster krochmalowy łatwo rozpuszcza się w wodzie. Jest jednak odpornyna wilgoć i mikroorganizmy. Zagniwa z trudem i nie oddziaływujenegatywnie na barwniki.
Na spoiwo nie nadaje się, gdyż jest mało ciągliwy. Można to poprawić dodając alkalii, kwasów i oleju żywicznego.
Krochmal taki staje się po wyschnięciu nierozpuszczalny w wodzie.
Sok drzewa figowego
Sok z młodych pędów figowych ma wygląd mleka. Jest naturalną emulsją składającą się z kleju roślinnego i ciał żywicznych.
Odznacza się własnościami klejącymi i kwaśną reakcją. Doskonale rozcieńcza jajko jednocześnie je konserwując.
Miód
Składa się z substancji cukrowych:
- dekstrozy,
- lewulozy (w równych proporcjach),
- pewnej ilości zwykłego cukru,
- związków niecukrowych,
- wody.
Oczyszczony miód bardzo wolno wysycha zmieniając się w przeźroczystą błonkę, łatwo rozpuszczalną w wodzie.
Miód służy do nadawania elastyczności klejowi, do wstrzymywania wysychania akwareli, a także jako spoiwo w akwareli miodowej.
Dla celów malarskich lepiej jest używać miodu pozbawionego dekstrozy (nie krystalizuje).
W celu otrzymania samej lewulozy, czysty miód zostawia sięw temperaturze pokojowej aż do skrystalizowania. Następnie 1 częśćskrystalizowanego miodu miesza się z 4 częściami spirytusu i mocnowstrząsa.
Powstaje jasnożółty spirytusowy roztwór miodu.
Po wyparowaniu spirytusu zostaje gęsty syrop - niekrystalizująca lewuloza (bardzo higroskopijna).
Gliceryna
Składowa część tłuszczów i olei roślinnych. Alkohol wielowodorotlenowy.
W sprzedaży istnieje gliceryna bezwodna albo też z mniejszą lub większą zawartością wody.
Wynaleziona w 1779 r. Używana w malarstwie od połowy XIX w.
W zwykłej temperaturze gliceryna nie ulatnia się. Nie łączy się z lotnymi i tłustymi olejami.
Silnie ściąga wilgoć z powietrza. Nie psuje się, nie zagniwa, jest raczej środkiem konserwującym.
Bywa używana jako plastyfikator przy wyrobie klejów.
Większa ilość gliceryny w kleju wstrzymuje jego wysychanie.
Żółć wołowa
Podnosi trwałość emulsji. Służy jako dodatek do farb o spoiwie wodnym w celu poprawy nanoszenia ich na papier.
Można też malowaną powierzchnię posmarować tym preparatem.
Podobną właściwością charakteryzuje się sok czosnkowy.
Boraks (sól bornosodowa)
W sprzedaży występuje w kryształkach lub proszku o białym zabarwieniu.
4 części boraksu rozpuszcza się w 100 częściach wody.
Boraks z szelakiem (1 : 5) tworzy biały, po wyschnięciu nierozpuszczalny w wodzie lakier.
Rozpuszcza kazeinę i konserwuje ją.
Woda amoniakalna
Stosuje się ją jako lotne alkalia.
Soda (dwutlenek sodu)
Roztwory kazeiny z sodą odznaczają się słabą alkalicznością. |
|
