Aby otrzymać farbę olejną, należy barwnik w proszku utrzeć z pewną ilością oleju.
Olej może być użyty w stanie surowym lub utleniony albo z dodatkiem żywic lub wosku.
Ilość użytego do utarcia farby barwnika jest bardzo ważnymzagadnieniem, gdyż zarówno zbyt mała ilość oleju, jak też zbyt duża,ujemnie odbija się na malowidle.
Każdy barwnik ma pewną swoją określoną procentowość oleju potrzebnegodo utarcia. Ilość ta zależy od wielu czynników, takich jak:
Ciężar właściwy - Im cięższa farba, tym mniejpotrzebuje oleju. (Są tutaj jednak wyjątki. Na przykład cynober,chociaż jest cięższy od bieli ołowiowej, potrzebuje dwa razy wiecejoleju niż biel.)
Struktura cząstek farby - Farby o tym samym składzie chemicznym, potrzebują różnej ilości oleju.
Zachowanie farb pod wpływem wilgoci - Im suchsza farba, tym mniej potrzebuje oleju. Dlatego też przed ucieraniem należy barwnik wysuszyć.
Łatwość łączenia się z olejem - Farby łatwo łączące się z olejem potrzebują mniej oleju. Do farb źle łączących się z olejem należą: biel cynkowa i ultramaryna.
Temperatura pomieszczenia, w którym uciera się farby - W cieple olej jest rzadszy i bierze więcej barwnika.
Obecność w oleju swobodnych kwasów tłuszczowych - Olej utleniony łatwiej łączy się z barwnikiem i potrzebuje mniejszą jego ilość.
Ciśnienie - Ucieranie pod ciśnieniem zmniejsza ilość potrzebnego oleju.
Zarówno niedostateczna ilość wprowadzonego oleju, jak też i jego nadmiar, źle odbijają się na trwałości malowidła.
W pierwszym wypadku malarstwo jest matowe i po wyschnięciu ściera się.W drugim powoduje marszczenie się, pękanie i żółknięcie warstwymalarskiej.
Na 100 części wagowych barwnika bierze się odpowiednią ilość oleju.
Od 15 do 55 części wagowych oleju potrzebują następujące barwniki:
- biel ołowiowa - 15,
- biel cynkowa - 23,
- cynober - 23,
- ultramaryna - 43,
- aurealina - 49,
- palona ziemia zielona - 52,
- kraplak - 54,
- żółty chrom - 55.
Barwniki potrzebujące od 67 do 100 części wagowych oleju:
- jasnożółty kadm - 67,
- czerwień angielska - 70,
- błękit paryski - 78,
- ziemia zielona - 87,
- umbra palona - 87,
- kobalt niebieski - 90,
- kraplak brunatny - 93,
- umbra naturalna - 95.
Barwniki potrzebujące ponad 100 części wagowych oleju:
- kość słoniowa - 112,
- asfalt - 127,
- siena palona - 150,
- siena naturalna - 240.
Barwniki można ucierać z olejem zarówno ręcznie jak i maszynowo.
Barwniki źle łączące się z olejem uciera się dwustopniowo (bielcynkowa, ultramaryna). Po pierwszym utarciu zostawia się je na 24godziny w spokoju. Stają się one wtedy rzadkie i ciekłe. Dodaje się donich wówczas więcej barwnika.
Im intensywniejszy barwnik, tym cieniej należy go ucierać.
Do tej grupy należą następujące barwniki:
- żółte i czerwone ugry,
- czerwienie żelazne i inne tlenki metali,
- czernie organiczne,
- cynober,
- umbra naturalna i palona,
- ultramaryna,
- biel ołowiowa.
Do farb ucieranych grubiej należą:
- żółty chrom,
- manganowe,
- kobaltowe,
- ultramaryna zielona,
- zieleń szweinfurcka,
- smalta.
Barwniki powyższe tracą na kolorze przy miałkim utarciu.
Niektóre barwniki (np. biel cynkowa) są same w sobie na tyle miałkie, że potrzebują tylko dobrego zmieszania z olejem.
Po dłuższym przechowywaniu farb olejnych, cięższe (np. cynober, caputmortuum) oraz lekkie (np. kobalt, ultramaryna) wydzielają z siebieolej, gęstnieją, galarecieją lub twardnieją i nie nadają się do użytku.
Zmiany te są spowodowane wzajemnym oddziaływaniem na siebie spoiwa i farb.
Wszystkie kraplaki galarecieją. Stwardnieniu ulegają barwniki mającew swoim składzie związki metali (glejta, minia, biel cynkowa).
Najczęściej twardnieją farby utarte na oleju utlenionym lub nieoczyszczonym.
Olej źle oczyszczony zawiera w sobie wodę oraz ciała białkowe i wskutektego gorzknieje - rozkłada się na swobodne kwasy tłuszczowe i glicerynę.
Powstałe w tym procesie kwasy tłuszczowe reagują na barwniki ołowiowe,miedziowe i po części cynkowe tworząc mydła, które sprzyjajątwardnieniu farb.
W farbach olejno-żywicznych podobne zmiany powodowane są działaniemkwasów żywicznych na olej. Oprócz tego w farbach tych może nastąpićwydzielanie żywicy z rozpuszczających ją olejków, co także powodujetwardnienie.
Aby usunąć tę wadę, należy farbę utrzeć po raz drugi, a przy nadmiarze oleju odsączyć na bibule.
Cynober, im dłużej znajduje się w tubie, tym prędzej potem ciemnieje na obrazie.
Najlepiej ucierać farby ręcznie, gdyż wtedy mamy pewność co do ich jakości - łatwiej odpowiednio regulować ich miałkość. |
|
